مخاطبان قرآناز برخی روایات چنین استفاده شده است که مخاطبان قرآن فقط پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و امامان معصوم علیه‌السّلام هستند. ۱ - روایت امام پنجمبرای نمونه، زید شحام از امام باقر علیه‌السّلام روایت می‌کند که آن حضرت خطاب به قتادة بن دعامه (فقیه اهل بصره) با لحن توبیخ آمیز می‌فرماید: به من خبر رسیده است که قرآن را تفسیر می‌کنی… اگر به استنباط شخصی یا به استناد اقوال سایر مردم چنین می‌کنی، خود و دیگران را هلاک کرده‌ای؛ زیرا قرآن را تنها کسی می‌فهمد که مخاطب آن است (انما یعرف القرآن من خوطب به). ۲ - دیدگاه مشهوراما قول مشهور آن است که قرآن برای عموم مردم نازل شده است و همه مردم مخاطب قرآن هستند و احادیثی که نوعی اختصاص از آن فهمیده می‌شود، ناظر به فهم معانی بطون قرآن یا امثال آن است. ۳ - عمومیت قرآناز زاویه دیگر این پرسش مطرح است که آیا قرآن برای همه جهانیان است یا به مؤمنان و متقیان اختصاص دارد؟ در بعضی از آیات، تعبیراتی نظیر (هدی للمتقین) و (وهدی وبشری للمؤمنین) آمده است؛ ولی در بعضی دیگر مانند (ان هو الا ذکر للعالمین) و (وما ارسلناک الا رحمة للعالمین) قرآن را برای عموم مردم دانسته است. در پاسخ این پرسش گفته شده: در آیاتی که خطاب قرآن به همه مردم عالم است، در واقع می‌خواهد بگوید قرآن به قوم و دسته خاصی اختصاص ندارد و هر کس به طرف قرآن بیاید نجات می‌یابد؛ اما در آیاتی که از کتاب هدایت بودن برای مؤمنان و متقیان نام می‌برد، می‌خواهد این نکته را روشن کند که سرانجام چه کسانی رو به قرآن می‌آورند و چه گروه‌هایی از آن دوری خواهند گزید. [۶]
مطهری، مرتضی، آشنایی باقرآن، ج (۱،۲)، ص۴.
[۸]
بابایی، علی اکبر، مکاتب تفسیری، ص ۲۹۵-۳۰۰.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «مخاطبان قرآن». |